Oorzaken en gevolgen van de overgang

De overgang wordt veroorzaakt door een afname van de oestrogeenproductie. Het lichaam van de vrouw moet wennen aan een nieuwe hormonale balans. Tijdens deze periode ondervinden vrouwen een scala aan klachten. Opvliegers en zweetaanvallen komen het meeste voor. Deze klachten zijn tijdelijk. Ernstiger zijn de gezondheidsrisico’s voor vrouwen. Het zou helpen als vrouwen zich bewust worden van deze risico’s zodat ze voorzorgsmaatregelen kunnen nemen.

Hoe wordt de overgang veroorzaakt?

Door het ouder worden

Wat is nu precies de oorzaak van de overgang? Even een biologielesje. Na de menstruatie zijn de niveau’s van de hormonen oestradiol en progesteron laag. Dit wordt opgemerkt door de hypothalamus waardoor hij via het hormoon GnRH de hypofyse stimuleert om FSH en LH te produceren.

FSH en LH stimuleren ovariële follikels in de eierstokken om een eicel te laten rijpen. Tijdens dit proces gaat het niveau aan oestradiol en progesteron weer omhoog. Na ongeveer 14 dagen volgt de eisprong
waarbij nog meer oestrogeen wordt aangemaakt. Als het eitje niet wordt bevrucht gaat het oestrogeen- en progesteronniveau langzaam omlaag en komt de menstruatie op gang. De hypothalamus merkt deze verlaging op en start dan een nieuwe cyclus.

Als een vrouw ouder wordt dan zijn er steeds minder eicellen beschikbaar. Bovendien zijn de eicellen die er nog wel zijn niet meer zo gevoelig voor FSH en LH. De hypofyse compenseert deze “hardhorendheid” van eicellen door veel meer FSH en LH te produceren. De hoge niveaus van deze hormonen zijn verantwoordelijk voor de menopauzeklachten omdat ze andere hormoonsystemen en neurotransmittersystemen ongunstig beïnvloeden

Door een medische ingreep

De overgang kan vervroegd optreden door bijvoorbeeld de behandeling van kanker. Door sommige chemotherapieën komen vrouwen jaren eerder in de overgang^1-3. Tamoxifen, een geneesmiddel dat ingezet wordt bij de behandeling van hormoongevoelige borstkanker, kan de overgang ook vervroegen⁴.

Vrouwen komen ook vervroegd in de overgang door het verwijderen van de eierstokken^5-7. Het Academisch Centrum in Amsterdam adviseert patiënten om daarna, in overleg met de arts, hormoontherapie toe te passen⁸. Het AMC geeft dit advies zonder te wijzen op de mogelijke ernstige bijwerkingen.

De overgang kan gezondheidsproblemen veroorzaken

Osteoporose

Vrouwen in de overgang hebben een hoger risico op osteoporose ook wel botontkalking genoemd^9-13. Oestradiol is heel belangrijk voor een gezonde botopbouw⁹. Tijdens de overgang neemt echter het oestradiol af en de FSH toe. Een scenario dat de afbraak van botstructuur versnelt^10,11. Recent onderzoek laat zien dat het immuunsysteem ook een rol speelt bij deze versnelde botafbraak^12,13.

Er zijn echter factoren bekend die de kans op osteoporose bij vrouwen in de overgang verkleinen zoals één of meerdere doorgemaakte zwangerschappen en het hebben gegeven van borstvoeding¹⁴.

Hart en vaatziekten

Een verlaging van het oestradiolniveau, dat een vast gegeven is bij de overgang, verhoogt het risico op hart- en vaatziekten^15-18. Vrouwen hebben, in hun levensfase voor de overgang, een lager risico op hart- en vaatziekten vergeleken met mannen. Dit zou kunnen wijzen op een beschermend effect van oestradiol op het hart van vrouwen¹⁵. Zodra de oestradiolproductie afneemt door de overgang of door een chirurgische ingreep loopt het risico op hart- en vaatziekten op^16,17.

Het is mogelijk voor vrouwen in de overgang om een inschatting te maken van het risico op hart- en vaatziekten door via bloedonderzoek vast te stellen of de volgende waarden afwijkend zijn: CRP, IL-6 en Lp(a)¹⁸.

Borstkanker

Het risico op borstkanker neemt toe bij elk jaar dat bij een vrouw de eerste menstruatie eerder is opgetreden, maar ook voor elk jaar dat zij later in de overgang is gekomen¹⁹. Het eten van rood vlees verhoogt ook het risico op borstkanker²⁰. Overgewicht veroorzaakt in het algemeen een lichte verhoging van het risico op borstkanker²¹. Een verhoogd risico op borstkanker wordt met name in verband gebracht met het vasthouden van gewicht rond het middel²².

Het geven van borstvoeding verlaagt het risico op borstkanker als vrouwen in de overgang zijn²³.

Overgewicht

Voor en tijdens de overgang wordt de kans op overgewicht bij vrouwen een stuk groter. Vrouwen houden dan vooral gewicht rond het middel vast^24,25. Dat is niet zo vreemd want gewicht rond het middel vasthouden is een kenmerk van het metabole syndroom²⁶. Vrouwen in de menopauze hebben een verhoogd risico op dit syndroom^27-32. Er is een onderzoek dat aangeeft dat vrouwen in de menopauze zelfs 40% meer kans hebben op het metabole syndroom³¹.

Insulineresistentie is een vast onderdeel van het metabole syndroom en wordt gezien als het voorstadium van diabetes type 2. Bovendien verhoogt dit syndroom de kans op hart- en vaatziekten³².

Maar een vrouw in de menopauze wordt geplaagd door nog meer problemen die het voor haar moeilijk maakt om op een gezond gewicht te blijven. Oestradiol blijkt namelijk een cruciale rol te spelen bij het verzadigingsgevoel^33-36. Bovendien neemt tijdens de menopauze de verbranding af waardoor er al snel een positieve energie balans ontstaat^37,38.

Kort samengevat eten vrouwen door een verminderd verzadigingsgevoel snel te veel en ze verbranden minder. Al het overtollige vet wordt rond het middel vastgehouden. Het is dus voor vrouwen in de leeftijdsgroep van 45 – 55 jaar belangrijk dat ze hun gewicht nauwkeurig in de gaten houden om snel in te kunnen grijpen als dat nodig is.

Vrouwen kunnen misschien gebruik maken van mijn overgewicht initatief waarbij vooral gelet wordt op oorzaken die succesvol afvallen in de weg kunnen staan. Waneer u twee van de vragen in deze folder met “ja” hebt kunnen beantwoorden is de SLIM methode misschien iets voor u.

Wetenschappelijk onderzoek over menopauzeklachten

Alle beweringen in dit artikel worden met wetenschappelijk onderzoek onderbouwd. De kleine cijfertjes op deze pagina geven aan welk onderzoek gebruikt werd. U kunt dit onderzoek online nalezen op de pagina wetenschappelijk onderzoek.