Testosteron tekorten als we ouder worden

Het niveau aan testosteron in ons bloed, vooral het vrije actieve testosteron, wordt, naar mate we ouder worden, steeds lager^1-4. Het testosteron daalt tot er uiteindelijk als gevolg van dit lage testosteronniveau gezondheidsproblemen gaan ontstaan.

Deze fase in het leven van de man noemt men de andropauze¹. Een grootschalig onderzoek waaraan 1660 mannen in de leeftijd van 40 – 79 mee deden (Massachusetts Male Ageing Study) liet zien dat 20% van de “gezonde” mannen een testosteron tekort vertoonden². In het algemeen blijkt het zo te zijn dat het testosteronniveau vanaf het 30 – 40 levensjaar elk jaar met zo’n 1 – 2% zakt³.

Bloedonderzoek toont niet heel duidelijk aan wanneer je nu precies een testosterontekort hebt. De ondergrens van verschillende laboratoria lopen bijvoorbeeld voor totaal testosteron uiteen van 150 – 500ng/dL^4,5. Bovendien is het nog maar de vraag of een ondergrens van 150ng/dL wel een “gezonde” ondergrens is. Toen deze referenties jaren geleden werden samengesteld zijn er per abuis ook van veel mensen bloedwaarden bepaald die een tekort hadden aan testosteron. Hierdoor komt de ondergrens lager uit.

Een studie die werd uitgevoerd door de Harvard Medical School vat het kort en krachtig samen: “Er zitten grote verschillen tussen de referentiewaarden en de “normale” waarden zijn niet op basis van klachten die een patiënt ervaart tot stand gekomen“⁵. Dat bekent eigenlijk dat je bloedwaarden normaal kunnen zijn en je als patiënt toch een groot aantal klachten kan hebben die specifiek horen bij een testosteron tekort.

Een grootschalig studie waarin mannen in de leeftijdsgroep tussen de 19 – 40 jaar meededen die gezond waren en geen last hadden van overgewicht laat zien dat een ondergrens voor mannen voor totaal testosteron ongeveer 348ng/dL en de ondergrens voor vrije testosteron 70pg/ml bedraagt⁶. Een ziekenhuisafdeling in Gent dat gespecialiseerd is in andrologie neemt als streefwaarde voor de ondergrens van het totale testosteron voor mannen een waarde tussen de 500 – 600ng/dL⁷.

Klachtenbeeld dat hoort bij een testosterontekort

Algemene klachten

• Vermoeidheid


• Vermindering spierweefsel en spierkracht


• Toename van het vet rond het middel


• Vermindert libido


• Depressie


• Osteoporose


• Hart- en vaatziekten

Bij mannen

• Verminderde erectie


• Geen vroege ochtend erectie (in bed tijdens het slapen)


• Haarverlies

Bij vrouwen

• Vermindert of geen orgasme


• Droge vagina


• Vaginale pijn tijdens het vrijen


• Plotseling uitblijven menstruatie

Gezondheidsproblemen door een testosteron tekort

Er is heel veel wetenschappelijk bewijs beschikbaar dat aantoont dat een testosterontekort voor zowel mannen als vrouwen het risico op het krijgen van een hart- en vaatziekte vergroot^8-10. Bovendien is het ook duidelijk dat een testosterontekort het risico op het metabole syndroom en diabetes type 2 vergroot^10-12. En tenslotte laat onderzoek zien dat een tekort aan vrij testosteron bij mensen met overgewicht vaker voorkomt¹³.

Hier is dus duidelijk sprake van een vicieuze cirkel. Een testosterontekort veroorzaakt het metabole syndroom en diabetes type 2 waardoor de kans op overgewicht toeneemt en hierdoor ontstaat weer een extra tekort aan vrije (actieve) testosteron. Gelukkig is het wel zo dat het risico op de bovenstaande ziektebeelden verlaagd kan worden als er tijdig ingegrepen wordt door middel van testosterontherapie^14,15.

Testosteron tekort versnelt de progressie van hartfalen

Bij patiënten met hartfalen komt een testosterontekort vaak voor^16-18. 26 – 37% van deze patiëntengroep krijgt hier mee te maken¹⁸. Dat is geen goed nieuws want dit tekort veroorzaakt een verminderde spieropbouw waardoor de prognose van deze ziekte ongunstig wordt beïnvloed^16-21. Door een cardioloog wordt een mogelijk tekort aan testosteron niet opgemerkt omdat er op dit gebied geen bloedonderzoek wordt uitgevoerd.

Dat is heel ernstig want eventuele tekorten kunnen op eenvoudige wijze worden aangevuld waardoor er een sterke verbetering in de conditie van de patiënt optreedt^21-29. Testosterontherapie verbetert het uithoudingsvermogen bij hartfalenpatiënten^22,23. Dat is niet zo vreemd want ander onderzoek geeft een dat testosterontherapie de pompfunctie van het hart verbetert^24,25. Het blijkt dat testosterontherapie ook met succes ingezet kan worden bij vrouwen met hartfalen²⁷.

Nu vraagt u zich natuurlijk af waarom er niet wat beter gekeken wordt naar het testosteronniveau bij hartfalenpatiënten. Dat is eenvoudig uit te leggen. 99% van de medische wereld gelooft dat testosterontherapie het risico op prostaatkanker vergroot. Dat blijkt een fabel te zijn zoals u in het volgende hoofdstuk kunt lezen.

De veiligheid van Testosterontherapie

Testosterontherapie en de prostaatkanker fabel

Al meer dan 60 jaar wordt verondersteld dat testosterontherapie het risico van prostaatkanker vergroot. Dat blijkt een fabel^30-37. Deze fabel is ontstaan door een onderzoek van Higgins in 1941.

Hij stelde een verbetering van vergevorderde prostaatkanker vast bij mannen die door castratie een testosterontekort hadden gekregen. Bovendien werd vastgesteld dat prostaattumorgroei werd bevorderd als bij deze gecastreerde mannen testosteron werd toegediend³⁰. In 1981 werd echter ontdekt dat deze prostaattumorgroei alleen optrad als je gecastreerde mannen testosteron gaf³⁰.

Maar deze fabels kunnen heel hardnekkig zijn ondanks dat de laatste 10 jaar overweldigend onderzoek beschikbaar is dat er geen enkele relatie bestaat tussen testosteron en het risico op prostaatkanker^30-37. Bovendien laat onderzoek zien dat bij mannen met een testosteron deficiëntie ook prostaatkanker voorkomt^31,36.

Door deze hardnekkige fabel lopen patiënten met hartfalen en een tekort aan testosteron een geweldige belangrijke behandeloptie mis.

Testosterontherapie en het risico op borstkanker

Het risico op borstkanker kan niet zo maar naar het land der fabelen verwezen worden. Er zijn een aantal onderzoeken die aangeven dat testosterontherapie bij vrouwen het risico op borstkanker vergroot^38,39. Maar er zijn ook onderzoeken die met genuanceerdere uitspraken komen^40-42. Zo denken sommige onderzoekers dat testosteron de groei kan remen van borstkanker die gevoelig is voor oestrogeen of progesteron^40,41. En een onderzoek met dieren laat zien dat testosteron de groei van sommige borstkankercellen kan verminderen⁴².

Deze onduidelijkheid over het risico op borstkanker is voor mij reden om testosterontherapie bij vrouwen niet te adviseren

Wetenschappelijke informatie over testosteron

Alle beweringen in dit artikel worden met wetenschappelijk onderzoek onderbouwd. De kleine cijfertjes op deze pagina geven aan welk onderzoek gebruikt werd. U kunt dit onderzoek online nalezen op de pagina wetenschappelijk onderzoek.